DACIA Klub Polska  
  •  FAQ  •   Szukaj  •   Użytkownicy  •   Grupy  •  Rejestracja  •   Zaloguj  • 

 Ogłoszenie 
JEDNA SPRAWA = JEDEN TEMAT

Poprzedni temat :: Następny temat
Uniwersalny komputer pokładowy
Autor Wiadomość
leo 


Marka: MZ, DU, Dacia
Model: ETZ, Tico, Duster
Silnik: 0.125, 0.8, 1.6
Rocznik: 1990, 1998, 2010
Wersja: Laureate 5 os.
Pomógł: 5 razy
Dołączył: 06 Mar 2010
Posty: 529
Skąd: Dęblin
Wysłany: 2014-06-07, 13:43   

Nie ma problemu. ;-) Ważne, że wyjaśniliśmy sprawę do końca - nie będę pruł przewodów na darmo, nie uszkodzę komputerka. Dywagacje nasze spowodowały, że sięgnąłem po schemat w niezrozumiałej dotąd dla mnie formie i nauczyłem się z niego korzystać (przynajmniej w podstawowym zakresie).
Jasne jest, że nie masz dostępu do każdego modelu i silnika... Dla mnie najważniejsze jest to, że zechciałeś poświęcić czas + doświadczenie i "pochyliłeś się" nad moją sprawą - co pozwoliło znaleźć odpowiedzi na moje pytania. Za to dziękuję i postaram się zrewanżować przy najbliższej okazji. :-)
 
leo 


Marka: MZ, DU, Dacia
Model: ETZ, Tico, Duster
Silnik: 0.125, 0.8, 1.6
Rocznik: 1990, 1998, 2010
Wersja: Laureate 5 os.
Pomógł: 5 razy
Dołączył: 06 Mar 2010
Posty: 529
Skąd: Dęblin
Wysłany: 2014-06-11, 22:40   UKP już w dusterze

UKP zamontowany. :mrgreen: Jak pisałem, nie jestem w stanie zrobić dokładnego manuala (może... gdybym robił wszystko jeszcze raz na spokojnie...), ale jeśli ktoś miałby ochotę zabrać się za podobne usprawnienie, powinien mieć pewną wiedzę na temat działania elektryki samochodowej i elektroniki. Potrzebne będą także uzdolnienia manualne ;-) oraz trochę doświadczenia. No i oczywiście wyobraźnia... bez niej nic by nie powstało.
Załączam trochę zdjęć z poszczególnych etapów prac. Tak poglądowo bardziej.
Jestem bardzo zadowolony z urządzenia, teraz czeka mnie tylko dokładna kalibracja. Komputerek pokazuje mnóstwo informacji oprócz tych, które mnie najbardziej interesowały - chwilowe spalanie benzyny i gazu, średnie spalanie LPG oraz zmiany ilości LPG w zbiorniku. Zlicza też odległości, pokazuje dokładną prędkość (sprawdziłem bez kalibracji - jest identyczna ze wskazaniami GPS :-) ), wylicza najprzeróżniejsze cuda-wianki, pokazuje czasy przyspieszenia na dowolnie wybranych parametrach, wyświetla temperaturę wewnętrzną i zewnętrzną, alarmuje o osiągnięciu zaprogramowanych temperatur, pokazuje czas i datę, napięcie akumulatora, przypomina o włączeniu świateł, a nawet rysuje wykresy z sondy lambda (i nie tylko)... Wszystko opisane jest na stronie producenta:
http://www.telwis.pl/komp...e0d4b388e6db5b4
Wyświetlacz uparłem się wstawić między zegary... i to sprawiło najwięcej kombinowania. Jest tam strasznie ciasno, a estetyczne wykonanie elementów widocznych (cięcie plastików, wiercenie otworów pod kontrolki, zamontowanie przycisków) nie należy do najłatwiejszych zadań. Zdecydowałem się więc na zakup odpowiedniego do mojej wersji samochodu (UWAGA - ważny jest silnik i rocznik) licznika z "rozbitka" (100 zł na Alledrogo) i zachowanie w całości mojego fabrycznego, gdyby coś się nie udało. Przy okazji montażu wyświetlacza musiałem przenieść trzy kontrolki (rezerwa benzyny, wysoka temperatura silnika i kierunkowskazy) oraz... uruchomiłem WSZYSTKIE nieużywane kontrolki, choć będą wskazywały one inne funkcje, niż zostały im przypisane. I tak: uruchomiłem lampkę GAS (teraz wskazuje faktycznie zasilanie LPG), kontrolka 2WD będzie wskazywała włączone światła dzienne, 4WD LOCK - włączenie dodatkowych gniazd zapalniczki (działających niezależnie od zapłonu - np. jedno gniazdo w bagażniku, dla lodówki), UKŁAD OCZYSZCZANIA SPALIN wykorzystam do sygnalizacji niskiego poziomu płynu w zbiorniczku spryskiwaczy, ESP do sygnalizacji automatycznego włączania klimy. Czyli jeszcze sporo przede mną. ;-)

PS. Nie mogę dodać załączników (zdjęć), choć wg instrukcji nie ma ograniczeń co do ich zamieszczania ani nic mi nie wiadomo nt. przekroczenia jakiegokolwiek mojego limitu. Naprawdę nie da się wrzucić ich bezpośrednio na forum za pomocą opcji "Załącz plik" z komentarzem? :cry:
Ostatnio zmieniony przez leo 2014-06-11, 22:51, w całości zmieniany 3 razy  
 
laisar 
Moderator



Marka: Dacia
Model: Logan MCV
Silnik: 1.6 MPI
Rocznik: 2007
Wersja: Laureate 7 os.
Pomógł: 424 razy
Dołączył: 16 Wrz 2007
Posty: 18091
Skąd: Warszawa
Wysłany: 2014-06-11, 23:10   

leo napisał/a:
dziękuję

Nie za ma co (: - uwielbiam się grzebać w technice, tylko czasu brakuje...

leo napisał/a:
nie da się wrzucić ich bezpośrednio na forum za pomocą opcji "Załącz plik"

Oczywiście, że się da - każde musi mieć mniej niż 256 kB.
 
leo 


Marka: MZ, DU, Dacia
Model: ETZ, Tico, Duster
Silnik: 0.125, 0.8, 1.6
Rocznik: 1990, 1998, 2010
Wersja: Laureate 5 os.
Pomógł: 5 razy
Dołączył: 06 Mar 2010
Posty: 529
Skąd: Dęblin
Wysłany: 2014-06-12, 01:58   

laisar napisał/a:
leo napisał/a:
nie da się wrzucić ich bezpośrednio na forum za pomocą opcji "Załącz plik"

Oczywiście, że się da - każde musi mieć mniej niż 256 kB.


Czyli komunikat dostępny pod sznurkiem "Dozwolone rozszerzenia i rozmiary" jest błędny.

Dobra - zmniejszyłem fotki i zdziałałem opis. Wrzucę w kilku postach (na wszelki wypadek, gdyby coś nie wyszło, to nie stracę wszystkiego).

PS. Ech... okazuje się, że długość opisu też jest ograniczona... :-( Chciałem dac foty z komentarzami przy każdej, ale ucina tekst. Trudno, będzie tekst ciurkiem z numerami do zdjęć.


1. Tutaj jest wyświetlacz UKP na płycie licznika. Odizolowany od niej kawałkiem plastiku z jakiegoś opakowania blistrowego i dodatkowo szarą taśmą. 18 przewodów wiodących do wyświetlacza przechodzi przez wywiercony otwór w płycie.

2. Wspomniane wyżej zabezpieczenie - izolacja płytki wyświetlacza od płyty licznika.

3. Tak to wygląda od spodu. Sporo pracy było z przerobieniem wtyczki wyświetlacza. Producent dostarcza płytkę wyświetlacza z zamontowanym od spodu gniazdem komputerowym na taśmę z 40-stoma kabelkami. Wyświetlacz z takim wielkim gniazdem nie mieści się między płytą licznika a jego białą obudową. Wyjąłem więc czarną obwódkę gniazda, przygiąłem piny do płytki (a także blaszki utrzymujące wyświetlacz), z taśmy wyizolowałem odpowiednie kabelki (używanych jest ich 18) i wpiąłem je pod piny za pomocą... igieł do strzykawek. Dobrałem odpowiednią grubość (teraz nie pamiętam - na życzenie mogę sprawdzić), przeciąłem i zrobiłem z każdej po dwie "rurki", do nich wlutowałem z jednej strony kabelek, a drugą stroną nasunąłem dość ciasno na pręciki-piny. Wszystko zaizolowałem koszulkami termokurczliwymi. Trzeba uważać, żeby nie pomylić kabelków z odpowiednimi pinami (oczywiście pomyliłem wszystko w 100%, na szczęście nie spaliłem niczego przy próbie, ale musiałem poprawiać... dostarczona taśma przez producenta jest nieco inna od zwykłej, komputerowej - różni się lokalizacją wtyczek).

4. Tak to wygląda z innej perspektywy. Otwory w płycie licznika wierciłem w bezpiecznych miejscach, tam, gdzie występowało większe pole z drukiem (modląc się, żeby nie przerwać czegoś, co niewidoczne, jeśli jeszcze coś jest między warstwami płyty).

5. Diody do niewykorzystanych kontrolek. Tak, wiem, że nieładnie - pierwszy raz lutowałem SMD. Zdecydowałem się zrezygnować z fabrycznych pól połączeń, żeby nie mieszać w fabrycznej instalacji, więc każda dioda jest wyizolowana z płyty i ma osobne, tylko swoje podłączenia do kabelków, które też przepuściłem przez wywiercone w płycie otwory. Uwaga: trzeba dokupić kilka diód.

licznik01.jpg
Plik ściągnięto 238 raz(y) 152,52 KB

licznik02.jpg
Plik ściągnięto 148 raz(y) 107,99 KB

licznik03.jpg
Plik ściągnięto 190 raz(y) 84,18 KB

licznik04.jpg
Plik ściągnięto 149 raz(y) 104,7 KB

licznik05.jpg
Plik ściągnięto 160 raz(y) 111,71 KB

Ostatnio zmieniony przez leo 2014-06-12, 21:30, w całości zmieniany 3 razy  
 
leo 


Marka: MZ, DU, Dacia
Model: ETZ, Tico, Duster
Silnik: 0.125, 0.8, 1.6
Rocznik: 1990, 1998, 2010
Wersja: Laureate 5 os.
Pomógł: 5 razy
Dołączył: 06 Mar 2010
Posty: 529
Skąd: Dęblin
Wysłany: 2014-06-12, 02:07   

6. A tutaj puste miejsca po trzech diodach z górnego rzędu centralnego pola kontrolek. Musiałem je usunąć (poszły wyżej, obok fabrycznego wyświetlacza) - w przeciwnym razie nie zmieściłbym wyświetlacza UKP. Widać przewierconą płytę, przeciągnięte kabelki, przylutowane do miejsc zasilania diody. Te kabelki są połączone od spodu licznika z przewodami idącymi do nowej lokalizacji diód.

7. Widok z drugiej strony płyty. Miejsca przechodzenia kabelków przez płytę (po dwa na diodę) zabezpieczyłem jakimś klejem cyjanoakrylowym (lepszy byłby klej na gorąco, ale nie miałem pod ręką).

8. Artystyczna plątanina... Co tu widać: na górze taśma wyświetlacza, na dole stara wtyczka komputerowa, którą wykorzystałem do połączeń z "moimi" kontrolkami. Chodzi o to, żeby móc rozpiąć i spiąć licznik (w którym są diody) z przewodami rozprowadzonymi po samochodzie, które mają dostarczać sygnał do tych diód. Wtyczka jest oczywiście zbyt duża jak na potrzeby, ale taką miałem pod ręką. Widoczne koszulki termokurczliwe zawierają oporniki (dałem po jednym na każda diodę... bo kto bogatemu zabroni? ;-) Zaletą tej plątaniny jest możliwość takiego podłączenia każdej diody, żeby jej zaświecenie było sterowane albo "plusem", albo "masą" (bo nie wiedziałem jeszcze, co będę podpinał pod te nieużywane kontrolki).

9. Taśma do wyświetlacza, z której wyciągnąłem potrzebne 18 przewodów i przepuściłem je przez płytę (niepotrzebne 22 kabelki z taśmy spiąłem i zostawiłem na zewnątrz płyty).

10. Wycięte miejsce na wyświetlacz. Proszę zwrócić uwagę, jak wiele trzeba było wyciąć - i na dole, i na górze (tam, gdzie jest fabryczny wyświetlacz). Musiałem podciąć także czarną ramkę fabrycznego wyświetlacza. Wiertarka, dremelek i ostry nóż do tapet... tym rzeźbiłem. A u góry widać przeniesione kontrolki.

licznik06.jpg
Plik ściągnięto 121 raz(y) 133,47 KB

licznik07.jpg
Plik ściągnięto 89 raz(y) 103,7 KB

licznik08.jpg
Plik ściągnięto 118 raz(y) 97,89 KB

licznik09.jpg
Plik ściągnięto 102 raz(y) 126,13 KB

licznik10.jpg
Plik ściągnięto 164 raz(y) 77,24 KB

Ostatnio zmieniony przez leo 2014-06-12, 21:32, w całości zmieniany 1 raz  
 
leo 


Marka: MZ, DU, Dacia
Model: ETZ, Tico, Duster
Silnik: 0.125, 0.8, 1.6
Rocznik: 1990, 1998, 2010
Wersja: Laureate 5 os.
Pomógł: 5 razy
Dołączył: 06 Mar 2010
Posty: 529
Skąd: Dęblin
Wysłany: 2014-06-12, 02:09   

11. Tutaj właśnie przeniosłem te fabryczne kontrolki: z lewej strony "żebrak" (jest obok wskaźnika poziomu paliwa), z prawej "przegrzanie silnika" (obok wskaźnika temperatury), trochę z boku - kierunkowskazy. Takie umiejscowienie wymusiła obecność kilku dużych kondensatorów elektrolitycznych po lewej strony płyty drukowanej; po prawej jest trochę więcej luzu. W ogóle trzeba uważać z nową lokalizacją, czasem o pół milimetra można się pomylić i nie złożymy całości do kupy.

12. Widok od spodu. Na samej górze widać złącze, które dodałem celem połączenia kabelków od diód z kabelkami dającymi zasilanie - diody są na innym elemencie licznika, wyprowadzenie zasilania na innym. Trzeba to było potem połączyć. Widać, jak poprowadziłem kabelki, mocując poprzez wsporniki na płycie i wycinając kawałek obrzeża z lewej strony, żeby przewody wyprowadzić na zewnątrz (z prawej jest jakaś szpara na to).

13. Poklejony kubeczek z diodą. Wykorzystałem wycięte stożki z oryginalnego miejsca, dokleiłem dno z innego kawałka plastiku. Dioda trzyma się na kabelkach, przepuszczonych przez dno kubka i przyklejonych do niego.

14. Licznik przed złożeniem.

15. Jak widać, po włożeniu obcego, przerobionego wyświetlacza wszystko ma szansę zmieścić się w obudowie.

licznik11.jpg
Plik ściągnięto 111 raz(y) 95,16 KB

licznik12.jpg
Plik ściągnięto 112 raz(y) 89,78 KB

licznik13.jpg
Plik ściągnięto 97 raz(y) 37,3 KB

licznik14.jpg
Plik ściągnięto 114 raz(y) 95,79 KB

licznik15.jpg
Plik ściągnięto 95 raz(y) 99,2 KB

Ostatnio zmieniony przez leo 2014-06-12, 21:34, w całości zmieniany 1 raz  
 
leo 


Marka: MZ, DU, Dacia
Model: ETZ, Tico, Duster
Silnik: 0.125, 0.8, 1.6
Rocznik: 1990, 1998, 2010
Wersja: Laureate 5 os.
Pomógł: 5 razy
Dołączył: 06 Mar 2010
Posty: 529
Skąd: Dęblin
Wysłany: 2014-06-12, 02:11   

16. Przy składaniu trzeba sprawdzać, czy wyświetlacz równo i w miarę ciasno leży - nie przymocowywałem go niczym.

17. Założona tarcza. Piktogramy przeniesionych kontrolek wyciąłem, pociąłem i przykleiłem nad odpowiednimi diodami. Trzeba uważać, żeby nie za dużo i nie za mało wyciąć tego czarnego tła - inaczej plastikowa maskownica nie zasłoni pod nowym wyświetlaczem wszystkiego, co trzeba.

18. Przed przykręceniem spodniej obudowy robimy otworki i podcinamy ją tu i ówdzie, żeby wyprowadzić na zewnątrz kabelki.

19. Złożony licznik - widok od spodu. Łączymy, co trzeba, i zabezpieczamy przed zwarciem na wszelkie możliwe sposoby. ;-)

20. Jedna rzecz mi się nie udała... Wykorzystałem wycięty pod wyświetlacz fragment maskownicy do przykrycia przestrzeni między wyświetlaczem a kontrolkami. Zachowałem przy tym fabryczne wyoblenie wewnętrznych krawędzi. Udało mi się równo wszystko dociąć, ale podczas sklejania trochę cyjanoakrylu wyciekło od spodu na zewnątrz, zostawiając lekko białawy ślad... musiałem więc dokleić w tym miejscu dwa małe paseczki matowej folii samoprzylepnej. Szkoda, byłoby ładniej bez niej. Aha - trzeba bardzo uważać i dwadzieścia razy sprawdzać, żeby wyciąć odpowiednio dużo (i nie za dużo) maskownicy nad wyświetlaczem, no i żeby wszystko było równo... To samo tyczy się otworów pod górne kontrolki. Wewnętrzne krawędzie wycięć zamalowałem czarną matową farbką modelarską (5 zł puszeczka).

licznik16.jpg
Plik ściągnięto 145 raz(y) 65,16 KB

licznik17.jpg
Plik ściągnięto 199 raz(y) 92,78 KB

licznik18.jpg
Plik ściągnięto 97 raz(y) 166,23 KB

licznik19.jpg
Plik ściągnięto 125 raz(y) 106,48 KB

licznik20.jpg
Plik ściągnięto 348 raz(y) 99,99 KB

Ostatnio zmieniony przez leo 2014-06-12, 21:36, w całości zmieniany 2 razy  
 
leo 


Marka: MZ, DU, Dacia
Model: ETZ, Tico, Duster
Silnik: 0.125, 0.8, 1.6
Rocznik: 1990, 1998, 2010
Wersja: Laureate 5 os.
Pomógł: 5 razy
Dołączył: 06 Mar 2010
Posty: 529
Skąd: Dęblin
Wysłany: 2014-06-12, 02:12   

21. A teraz elektryka... Ponieważ po doświadczeniach z poprzednimi samochodami jestem zwolennikiem jak najmniejszego ingerowania w fabryczną instalację, zrobiłem bezpośrednie wyprowadzenie "stałego plusa" od akumulatora. Świetnie, że jest miejsce na klemie pod wpięcie nowych punktów. Wyszedłem dwoma kablami - jeden z przeznaczeniem na moje dodatki, drugi na dodatkowe gniazda zapalniczek i CB-radio. Oczywiście jak najbliżej klemy są bezpieczniki w zamykanych obudowach. Kable włożyłem w "peszle", kupione tanio w markecie budowlanym - oczywiście francuskim, żeby pasowały do auta. :-)

22. Wiem, że niewiele widać... zapomniałem zrobić fotkę, a potem nie chciałem znowu rozbierać tego miejsca. Chodzi o to, że z lewej strony akumulatora, pod kablami, jest czarna wtyczka od ECU. Po odłączeniu klemy akumulatora odpiąłem tę wtyczkę i dolutowałem moje kabelki pod sygnał wtryskiwacza nr 1 (pin 04, u mnie przewód niebieski) i sygnał górnej sondy lambda (pin F3, przewód szary). Odpowiedni kabelek znalazłem poprzez "przedzwonienie" miernikiem - wetknąłem szpilkę w odpowiedni pin i dotknąłem końcówką miernika, a przypuszczalny kabelek przebiłem delikatnie drugą szpilką i dotknąłem drugą sondą miernika. Gdy upewniłem się, który kabel jest właściwy, odciągnąłem go troszkę od reszty przewodów (niewygodnie tam jest, do tego niemal zegarmistrzowska robota). Nie chciałem kombinować z wyciąganiem jednej złączki, więc dolutowałem się "na okrętkę": zeskrobałem BARDZO OSTROŻNIE nieco izolacji z kabelka (wystarczy na długości 2-3 mm) na przynajmniej połowie obwodu i dołączyłem doń mój kabel, okręcając to miejsce odsłoniętą z izolacji końcówką i DOKŁADNIE lutując w odsłoniętym miejscu. Potem wystarczyło zaizolować kawałkiem taśmy i "trójnik" elektryczny gotowy. Tak zrobiłem z obydwoma kabelkami sygnałowymi.

23. Podpiąłem się do wtyczki z TPSem (biały kabelek po prawej stronie) - w ten sam sposób, jak poprzednio. Trzeba pamiętać o wyjęciu wtyczki przed lutowaniem.

24. Wszystkie moje przewody pod maską przeprowadziłem w "peszlu". Ten jest przymocowany do rurki z gazem. Przy okazji "poprawiłem" robotę gazownika, wkładając również jego kabelek w mój "peszel".

25. Wszystkie dodatkowe kable przeprowadziłem przez przepust gumowy w tym miejscu. Jest on gruby, chyba składa się z dwóch warstw. Naciąłem otwór nożem "na krzyż" i przeciągnąłem przewody za pomocą drutu miedzianego (widocznego na zdjęciu - zostawiłem go, jeszcze się przyda). Widoczne trzy białe "peszle" to moja robota. Oczywiście rurki kończą się przed gumowym przepustem.

licznik21.jpg
Plik ściągnięto 8088 raz(y) 139,36 KB

licznik22.jpg
Plik ściągnięto 132 raz(y) 49,22 KB

licznik23.jpg
Plik ściągnięto 110 raz(y) 105,7 KB

licznik24.jpg
Plik ściągnięto 4439 raz(y) 134,9 KB

licznik25.jpg
Plik ściągnięto 4497 raz(y) 115,39 KB

Ostatnio zmieniony przez leo 2014-06-12, 21:40, w całości zmieniany 1 raz  
 
leo 


Marka: MZ, DU, Dacia
Model: ETZ, Tico, Duster
Silnik: 0.125, 0.8, 1.6
Rocznik: 1990, 1998, 2010
Wersja: Laureate 5 os.
Pomógł: 5 razy
Dołączył: 06 Mar 2010
Posty: 529
Skąd: Dęblin
Wysłany: 2014-06-12, 02:14   

26. Miejsce osadzenia zewnętrznego czujnika temperatury: na dole po prawej stronie kratki. Jak najdalej od chłodnicy, jak najniżej ziemi - ale w osłoniętym miejscu. Czujnik zabezpieczony jest czarną koszulką termokurczliwą. Kiedyś trochę go opuszczę, żeby nie był narażony na bezpośrednie uderzenia powietrza.

27. Kiepskie zdjęcie, ale widać: najlepsze miejsce dla czujnika temperatury wewnętrznej; miejsce przewiewne, z dala od nawiewów, zupełnie niewidoczne dla kierowcy i pasażerów (dlatego nie starałem się o estetykę z otworami). Drugi otworek przygotowany jest pod drugi czujnik - od sterownika klimy.

28. Artystyczny widok - wkładam licznik. Mnóstwo przewodów, które tutaj musiały się zejść razem. Widać sam komputerek (czarna obudowa) z podpiętą wtyką i kablem USB (będzie tam na stałe, z drugą końcówką wyprowadzoną na zewnątrz) oraz buzzerem (spoko - jest o wiele cichszy od głośniczka niezapiętych pasów :-) ). Do białej wtyki musiały dojść wszystkie przewody (w sumie ok. 20). Każdy kabelek od urządzeń zakończony jest złączką, pasującą do złączki przylutowanej wcześniej do kawałka przewodu we wtyczce - w ten sposób mogę wszystko szybko rozpiąć i wyjąć. Wykorzystałem tu trzy rodzaje złączek: samochodowe zwykłe (do zasilania), samochodowe mniejsze i zupełnie małe (nazywają się bodajże "radiowe"). Każde połączenie (z obu stron złączek) oznaczyłem numerkami na kawałkach papieru sklejonego i przyklejonego wokół przewodu taśmą bezbarwną. Widać też dodatkowy bezpiecznik rurkowy (dostarczany z komputerkiem). Aha - zasilanie: "stały plus" leci bezpośrednio z akumulatora, "plus po stacyjce" wziąłem dopinając się w ww. sposób ("na okrętkę") do żółtego kabla z jakiegoś mniej ważnego obwodu, od spodu skrzynki bezpieczników w kabinie (na nim też dałem dodatkowy bezpiecznik), a "masa" pochodzi spod nakrętki, którą zasłania akurat komputerek. Pozostałe sygnały: VSS wziąłem z czarnej kostki licznika (pin 22), sygnał włączonych świateł mijania (nie mam jeszcze dziennych) też z tej kostki (pin 19), sygnał pracy na LPG bezpośrednio z elektrozaworu przy parowniku (dopiąłem się do "plusa"). Po spięciu wszystkiego skręciłem jeszcze złączki taśmą izolacyjną (mimo zastosowania na złączkach koszulek) i delikatnie wepchnąłem między widoczną metalową rurę a górę kokpitu. Jest tam odpowiednio dużo miejsca. Jedynie moje komputerowe złącze od kontrolek (to pod licznikiem) pozostało pod rurą ze względu na krótkie kabelki od licznika.

29. Licznik włożony, spód daszka też. Widoczny przewód lecący do przycisków komputerka. Połączenie z odcinkami przewodów przylutowanych do płytki z przyciskami - też jakieś stare złącze, wytargane z płyty rozebranego magnetofonu.

30. Tutaj zamieściłem trzy przyciski komputerka. Zależało mi na tym, żebym dosięgał do nich bez odrywania rąk od kierownicy... Znów sporo rzeźbienia, wycinania otworów, dorzynania samej płytki... ale się wszystko zmieściło.

licznik26.jpg
Plik ściągnięto 108 raz(y) 141,18 KB

licznik27.jpg
Plik ściągnięto 222 raz(y) 58,52 KB

licznik28.jpg
Plik ściągnięto 169 raz(y) 107,03 KB

licznik29.jpg
Plik ściągnięto 112 raz(y) 73,66 KB

licznik30.jpg
Plik ściągnięto 177 raz(y) 91,84 KB

Ostatnio zmieniony przez leo 2014-06-12, 21:47, w całości zmieniany 2 razy  
 
leo 


Marka: MZ, DU, Dacia
Model: ETZ, Tico, Duster
Silnik: 0.125, 0.8, 1.6
Rocznik: 1990, 1998, 2010
Wersja: Laureate 5 os.
Pomógł: 5 razy
Dołączył: 06 Mar 2010
Posty: 529
Skąd: Dęblin
Wysłany: 2014-06-12, 02:17   

31. Tak to udało się przymocować. Wycięty fragment górnego daszka zasłania śrubki, pozostawiając na wierzchu jedynie trzpienie przycisków - zapomniałem zrobić zdjęcie po złożeniu całości, na życzenie mogę zamieścić.

32. Efekt końcowy: widok przy uruchamianiu silnika. :-) Niestety, bursztynowy kolor wyświetlacza UKP nie jest identyczny z fabryczną barwą podświetlenia i wyświetlacza - ale tragedii nie ma.

33. Pierwszy ekran - obie temperatury, data, godzina, napięcie akumulatora (niestety, zaniżone o 0,7V, prawdopodobnie z powodu oporów na kablu do baterii... chociaż dałem w miarę krótki, gruby). Jest w programie konfiguracyjnym jakaś opcja do wyskalowania, ale jeszcze do tego nie dotarłem.

34. Drugi ekran - prędkość (identyczna z GPSową - sprawdziłem, przy okazji ustawiając wskazówkę prędkościomierza na idealne wskazania), spalanie chwilowe (jeśli auto stoi, to w litrach na godzinę; gdy jedzie, w litrach na 100 km), spalanie średnie benzyny lub gazu oraz mnóstwo "podekranów" - które samemu się konfiguruje - z innymi informacjami, mniej lub bardziej ciekawymi. :-)

35. Następny ekran...

36. Ekran do pomiarów przyspieszeń (tez konfigurowalny, jeśli chodzi o zakresy).

37. Sama godzina i temperatury. Moich własnych ekranów jeszcze nie ustawiłem, więc nie mam czego pokazywać. ;-)

licznik31.jpg
Plik ściągnięto 125 raz(y) 81,55 KB

licznik32.jpg
Plik ściągnięto 353 raz(y) 57,42 KB

licznik33.jpg
Plik ściągnięto 315 raz(y) 54,11 KB

licznik34.jpg
Plik ściągnięto 607 raz(y) 52,13 KB

licznik35.jpg
Plik ściągnięto 229 raz(y) 52,65 KB

licznik36.jpg
Plik ściągnięto 180 raz(y) 48,72 KB

licznik37.jpg
Plik ściągnięto 233 raz(y) 49,94 KB

 
route2000 



Marka: Dacia
Model: Lodgy
Silnik: 1,6 8V MPI+LPGTECH
Rocznik: 2014
Wersja: Laureate 5 os.
Pomógł: 57 razy
Dołączył: 01 Sty 2014
Posty: 3715
Skąd: Lublin
Wysłany: 2014-06-12, 08:56   

Leo, zrobiłeś kawał dobrej roboty! :-D
Teraz trochę odpocznij, bo widzę że w nocy robiłeś manual.... a potem w miarę wolnego czasu może zrób mały filmik jak UKP działa na postoju i trochę w trasie. Wszystko wrzuć na youtube.
Tylko myślę, ze dwa zegary czasowe na 37 zdjęciu to chyba za dużo... ;-)
Wielki szacun dla Ciebie!
_________________
Dacia nie gubi oleju, tylko tak znaczy swój teren.
 
leo 


Marka: MZ, DU, Dacia
Model: ETZ, Tico, Duster
Silnik: 0.125, 0.8, 1.6
Rocznik: 1990, 1998, 2010
Wersja: Laureate 5 os.
Pomógł: 5 razy
Dołączył: 06 Mar 2010
Posty: 529
Skąd: Dęblin
Wysłany: 2014-06-12, 21:18   

A, dzięki. :mrgreen:
Odpoczywać nie ma czasu, do pracy trzeba ganiać... Wieczory i nocki na grzebanie pozostają.

Sprawdziłem dziś: użyte przeze mnie igły iniekcyjne jednorazowe, których średnica wewnętrzna pasuje do wyprowadzeń wyświetlacza, to rozmiar 18G (1,2x40).

I jeszcze dwie fotki:

38. Przyciski umiejscowione są w obszarze działania palców prawej ręki, bez zdejmowania jej z kierownicy.

39. Tak to wygląda z bliska. W górnym daszku tez miały być trzy otwory, ale nie da się tak zrobić, bo wtedy jest bardzo trudno złożyć wszystko do kupy - dlatego zrobiłem wyoblone wycięcie. (Dopiero ze zdjęcia widzę, że można to jeszcze wyczyścić, wygładzić... w realu wygląda to lepiej. :-? )

licznik38.jpg
Plik ściągnięto 332 raz(y) 88,69 KB

licznik39.jpg
Plik ściągnięto 287 raz(y) 82,9 KB

Ostatnio zmieniony przez leo 2014-06-12, 21:20, w całości zmieniany 1 raz  
 
leo 


Marka: MZ, DU, Dacia
Model: ETZ, Tico, Duster
Silnik: 0.125, 0.8, 1.6
Rocznik: 1990, 1998, 2010
Wersja: Laureate 5 os.
Pomógł: 5 razy
Dołączył: 06 Mar 2010
Posty: 529
Skąd: Dęblin
Wysłany: 2014-12-28, 00:53   

Witam.
Knuję nad maksymalnym wykorzystaniem możliwości UKP, w związku z czym chciałbym dołożyć do silnika dwa dodatkowe czujniki temperatury: płynu chłodzącego oraz oleju.
Stąd moje dwa pytania do znawców zorientowanych w daciowym silniku K4M:
1. czy konstruktorzy dali gdzieś jakieś zaślepki, których można byłoby się pozbyć, a w ich miejsce wkręcić "obce" czujniki chłodziwa oraz oleju? (Większość producentów zostawia specjalnie w tym celu takie zaślepki - w głowicy, w bloku silnika lub w misce olejowej.)
2. Jeśli tak, to jakiego typu (oznaczenie) czujniki będą pasowały?
Wiem, że pytania mało typowe, ale może ktoś coś wie...
 
Ksiezyc 


Marka: Dacia
Model: Logan MCV
Silnik: 1.6 87KM
Rocznik: 2009
Wersja: Laureate 7 os.
Dołączył: 17 Sie 2014
Posty: 69
Skąd: LUBLIN
Wysłany: 2015-06-26, 02:22   

Hej,
Leo mam do Ciebie dwa pytanka odnośnie tego tematu :)

Skąd wziąłeś sygnalizację niskiego poziomu płynu w zbiorniczku? W dusterze jest jakiś czujnik czy sam dodawałeś?

Drugiego pytanie dotyczy kontrolki LPG na liczniku - skąd brałeś + do diody na liczniku?
Z tego co znalazłem na forum, to można pociągnąć kabelek z elektrozaworu, ale wolałbym wziąć + z kontrolki/przełącznika, bo mam go już na wierzchu.
Przy kontrolce są cztery przewody - czy da się z nich poprowadzić + by w odpowiednim momencie zapalała się ta dioda na liczniku?
 
Ksiezyc 


Marka: Dacia
Model: Logan MCV
Silnik: 1.6 87KM
Rocznik: 2009
Wersja: Laureate 7 os.
Dołączył: 17 Sie 2014
Posty: 69
Skąd: LUBLIN
Wysłany: 2015-06-26, 15:06   

Ksiezyc napisał/a:
Hej,
Leo mam do Ciebie dwa pytanka odnośnie tego tematu :)

Skąd wziąłeś sygnalizację niskiego poziomu płynu w zbiorniczku? W dusterze jest jakiś czujnik czy sam dodawałeś?

Drugiego pytanie dotyczy kontrolki LPG na liczniku - skąd brałeś + do diody na liczniku?
Z tego co znalazłem na forum, to można pociągnąć kabelek z elektrozaworu, ale wolałbym wziąć + z kontrolki/przełącznika, bo mam go już na wierzchu.
Przy kontrolce są cztery przewody - czy da się z nich poprowadzić + by w odpowiednim momencie zapalała się ta dioda na liczniku?



Ok, już wiem, że z kontrolki się nie da, konieczne jest poprowadzenie przewodu do elektrozaworu.

Wyjąłem licznik, ma ktoś sposób na wyjęcie wskazówek? Czy wszystko będzie z nimi ok, jak włożę z powrotem na swoje miejsce? Gdzieś czytałem, że może być problem z poprawnym wskazaniem i trzeba coś ustawiać.

Ok, faktycznie trzeba je wyszarpnąć...
Ostatnio zmieniony przez Ksiezyc 2015-06-26, 15:29, w całości zmieniany 1 raz  
 
bebe 
Moderator
I aim to misbehave



Marka: Jeep
Model: Grand Cherokee
Silnik: 4.7 V8
Rocznik: 2004
Pomógł: 26 razy
Dołączył: 02 Sie 2010
Posty: 2384
Skąd: Warszawa
Wysłany: 2015-06-26, 15:40   

Ksiezyc napisał/a:
Gdzieś czytałem, że może być problem z poprawnym wskazaniem i trzeba coś ustawiać.

Jak już się wie jak, to jest w miarę łatwo. :)

Po pierwsze - żeby ustawić, trzeba podpiąć licznik ze zdjętą szybą. Po drugie - odpalamy samochód w trybie testowym (trzymając guzik resetowania licznika i przekręcając kluczyk) i patrzymy, jak wskazówki sobie wędrują. Jak wędrują poprawnie (obrotów co 1000 rpm, km/h co bodajże 40, ale nie pamiętam), to dobrze. Jak są przesunięte, to wyłączamy z kluczyka i poprawiamy wskazówki, ale uwaga - tylko "w tył"! w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara (ściennego :). W przód też można, tyle, że to pomoże tylko na chwilę, a po jakimś czasie zegar zacznie pokazywać zaniżone wartości. Więc korygujemy "w tył", jak nam się skoryguje za bardzo - to robimy pełny obrót i próbujemy od nowa. Sprawdzamy w trybie testowym, jak jest ok, to składamy licznik zusammen do kupy.

Co ciekawe, te "przystanki" w trybie testowym są w miarę dokładne, więc przy odrobinie samozaparcia można sobie ustawić wskazania prędkościomierza na tyle precyzyjnie, żeby nie zaniżał i (prawie) zgadzał się z GPSem.
 
Ksiezyc 


Marka: Dacia
Model: Logan MCV
Silnik: 1.6 87KM
Rocznik: 2009
Wersja: Laureate 7 os.
Dołączył: 17 Sie 2014
Posty: 69
Skąd: LUBLIN
Wysłany: 2015-06-27, 03:23   

bebe napisał/a:
Ksiezyc napisał/a:
Gdzieś czytałem, że może być problem z poprawnym wskazaniem i trzeba coś ustawiać.

Jak już się wie jak, to jest w miarę łatwo. :)

Po pierwsze - żeby ustawić, trzeba podpiąć licznik ze zdjętą szybą. Po drugie - odpalamy samochód w trybie testowym (trzymając guzik resetowania licznika i przekręcając kluczyk) i patrzymy, jak wskazówki sobie wędrują. Jak wędrują poprawnie (obrotów co 1000 rpm, km/h co bodajże 40, ale nie pamiętam), to dobrze. Jak są przesunięte, to wyłączamy z kluczyka i poprawiamy wskazówki, ale uwaga - tylko "w tył"! w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara (ściennego :). W przód też można, tyle, że to pomoże tylko na chwilę, a po jakimś czasie zegar zacznie pokazywać zaniżone wartości. Więc korygujemy "w tył", jak nam się skoryguje za bardzo - to robimy pełny obrót i próbujemy od nowa. Sprawdzamy w trybie testowym, jak jest ok, to składamy licznik zusammen do kupy.

Co ciekawe, te "przystanki" w trybie testowym są w miarę dokładne, więc przy odrobinie samozaparcia można sobie ustawić wskazania prędkościomierza na tyle precyzyjnie, żeby nie zaniżał i (prawie) zgadzał się z GPSem.


Wydaje mi się, że ustawiłem w miarę ok. Jutro będę badał z ELM.
Co do tego trybu testowego, to powinny skakać dokładnie przy obrotach na równe 1000, 2000, 3000 obrotów itd ? A w przypadku kilometrów na 20, 40, 60, 80 itd ?

Bo jeśli tak, to chyba można sobie pominąć testowanie gps ?
 
leo 


Marka: MZ, DU, Dacia
Model: ETZ, Tico, Duster
Silnik: 0.125, 0.8, 1.6
Rocznik: 1990, 1998, 2010
Wersja: Laureate 5 os.
Pomógł: 5 razy
Dołączył: 06 Mar 2010
Posty: 529
Skąd: Dęblin
Wysłany: 2015-06-28, 20:58   

Ksiezyc napisał/a:
Hej,
Leo mam do Ciebie dwa pytanka odnośnie tego tematu :)

Skąd wziąłeś sygnalizację niskiego poziomu płynu w zbiorniczku? W dusterze jest jakiś czujnik czy sam dodawałeś?


Cześć. Nie brałem tej sygnalizacji znikąd. Zostawiłem to na potem, może kiedyś pokuszę się zrobić... ale chyba zrezygnuję, bo ogólnie niekoniecznie jest mi potrzebne. Wymieniam płyn przed zimą (na zimowy) i przed latem (na letni), czyli dwa razy w roku, i napełnienie naszego dwulitrowego zbiorniczka zupełnie mi wystarcza na te pół roku, bez dolewek.
Jeśli chciałbyś rzeźbić to usprawnienie: nie ma bata, trzeba samemu zrobić sobie czujnik. Kolega z Klubtico kiedyś taki wymodził, wykorzystując czujnik poziomu płynu hamulcowego z jakiegoś samochodu. Czyli da się, jeno pomajsterkować trzeba.

Ksiezyc napisał/a:
Drugiego pytanie dotyczy kontrolki LPG na liczniku - skąd brałeś + do diody na liczniku?
Z tego co znalazłem na forum, to można pociągnąć kabelek z elektrozaworu, ale wolałbym wziąć + z kontrolki/przełącznika, bo mam go już na wierzchu.
Przy kontrolce są cztery przewody - czy da się z nich poprowadzić + by w odpowiednim momencie zapalała się ta dioda na liczniku?


Sygnał + do kontrolki GAS pociągnąłem z elektrozaworu. Ogólnie to wyizolowałem zupełnie diodę tej kontrolki, żeby podpięcie nie namieszało czegoś w reszcie zegarów. Dziś już nie pamiętam, ale chyba zrobiłem własne połączenie + i masy: do nóżek diody przylutowałem kabelki, które lecą do elektrozaworu (+) i mojego punktu masy (poza licznikiem). Dioda ma więc z zegarami tylko tyle wspólnego, że jest na płycie zegarów, a podłączenia są poza płytą. Tak jest najbezpieczniej dla reszty. Albo tylko podłączenie + wyizolowałem... naprawdę nie pamiętam.
Przeczytaj temat dokładnie, obejrzyj fotki, a zrozumiesz, o co chodzi.
 
leo 


Marka: MZ, DU, Dacia
Model: ETZ, Tico, Duster
Silnik: 0.125, 0.8, 1.6
Rocznik: 1990, 1998, 2010
Wersja: Laureate 5 os.
Pomógł: 5 razy
Dołączył: 06 Mar 2010
Posty: 529
Skąd: Dęblin
Wysłany: 2015-06-28, 21:10   

Ksiezyc napisał/a:
Wydaje mi się, że ustawiłem w miarę ok. Jutro będę badał z ELM.
Co do tego trybu testowego, to powinny skakać dokładnie przy obrotach na równe 1000, 2000, 3000 obrotów itd ? A w przypadku kilometrów na 20, 40, 60, 80 itd ?

Bo jeśli tak, to chyba można sobie pominąć testowanie gps ?


A ja namawiałbym Cię do czego innego. :mrgreen: Zrób tak, jak ja: najpierw ustawienie zgrubne wg trybu testowego (patrz opis Bebe). A potem GPS przy liczniku i hajda w drogę. Trzeba wybrać drogę o małym natężeniu ruchu, gdzie będziesz mógł się bezpiecznie często zatrzymać na poboczu.
Skorzystałem z aplikacji na smartfona, który za pomocą systemu GPS wskazuje aktualną prędkość. I wg tej aplikacji ustawiłem wskazówkę prędkościomierza tak, żeby pokazywał rzeczywistą (a nie zawyżoną) prędkość. Wskazania są dokładne tak do ok. 110 km/h, potem lekko się rozjeżdżają z rzeczywistością (np. licznik pokazuje 120 km/h, a faktycznie jadę 116).

Nie wpadłbym na to, ale musiałem ustawić stałą do przeliczania prędkości w moim UKP; dzięki tej stałej komputerek pokazuje dokładną prędkość w postaci cyfrowej. No, a potem pomyślałem, że głupio to wygląda, gdy UKP podaje cyfrowo dokładną prędkość, a wskazówka prędkościomierza pokazuje "fabrycznie", czyli zawyża prędkość o ok. 5 km/h... Stąd pomysł na ustawienie wskazówki wg GPS.
_________________
Pozdrawiam.
 
Karenzo 


Marka: Dacia--> Subaru
Model: Duster 4x2 -->Forester
Silnik: 1.6 16V 105 LPG K4M 616 --> 2.0 16v FB20
Rocznik: 2012 --> 2016
Wersja: Laureate
Pomógł: 48 razy
Dołączył: 23 Sty 2012
Posty: 4554
Skąd: Warszawa
Wysłany: 2015-06-28, 22:57   

Ksiezyc,
temat z ikonką GAS
http://www.daciaklub.pl/forum/viewtopic.php?t=1740
_________________
Moje auto
 
bebe 
Moderator
I aim to misbehave



Marka: Jeep
Model: Grand Cherokee
Silnik: 4.7 V8
Rocznik: 2004
Pomógł: 26 razy
Dołączył: 02 Sie 2010
Posty: 2384
Skąd: Warszawa
Wysłany: 2015-06-29, 09:42   

Ksiezyc napisał/a:
bebe napisał/a:
Co ciekawe, te "przystanki" w trybie testowym są w miarę dokładne, więc przy odrobinie samozaparcia można sobie ustawić wskazania prędkościomierza na tyle precyzyjnie, żeby nie zaniżał i (prawie) zgadzał się z GPSem.

Co do tego trybu testowego, to powinny skakać dokładnie przy obrotach na równe 1000, 2000, 3000 obrotów itd ? A w przypadku kilometrów na 20, 40, 60, 80 itd ?

Szczerze mówiąc - nie pamiętam. :( Wydaje mi się, że prędkościomierz ustawiałem minimalnie wyżej niż przystanki, obrotomierz równo, bo akurat nie mam parcia na idealne wskazania. Teraz mam tak, że prędkościomierz zawyża o 2-4 km/h (w przedziale 50-140 km/h) w porównaniu z GPSem. Nie udało mi się ustawić idealnie, bo wskazówka mi przeskakiwała przy próbie przekręcania o ćwierć milimetra.

Obecnie po mieście jeżdżę sobie ze wskazówką prędkościomierza na 50 km/h (GPS pokazuje wtedy 48 km/h), a jak mi się naprawdę spieszy albo mnie ktoś wkurzy, to ze wskazówką milimetr nad 50 km/h (i GPS pokazuje wtedy 50 km/h). :)
 
Ksiezyc 


Marka: Dacia
Model: Logan MCV
Silnik: 1.6 87KM
Rocznik: 2009
Wersja: Laureate 7 os.
Dołączył: 17 Sie 2014
Posty: 69
Skąd: LUBLIN
Wysłany: 2015-06-29, 12:33   

bebe napisał/a:
jak mi się naprawdę spieszy albo mnie ktoś wkurzy, to ze wskazówką milimetr nad 50 km/h (i GPS pokazuje wtedy 50 km/h). :)


Nie szalej tak :)
Ostatnio zmieniony przez Ksiezyc 2015-06-29, 12:34, w całości zmieniany 1 raz  
 
opos 



Marka: Dacia
Model: SANDERO/Logan MCV
Silnik: 1.4 + LPG/1,5 Dci
Rocznik: 2010
Wersja: Arctica
Pomógł: 2 razy
Dołączył: 09 Cze 2010
Posty: 396
Skąd: S-E
Wysłany: 2015-07-06, 11:08   

Ja natomiast zastanawiam się nad czymś takim http://sklep.avt.pl/avt5495.html . W dokumentacji znajduje się sposób podłączenia tego ustrojstwa i tu ciekawostka podłącza se to pod złączkę do radia?!

Pytanie dla doświadczonych elektroników . Czy to ma sens i zadziała?
 
route2000 



Marka: Dacia
Model: Lodgy
Silnik: 1,6 8V MPI+LPGTECH
Rocznik: 2014
Wersja: Laureate 5 os.
Pomógł: 57 razy
Dołączył: 01 Sty 2014
Posty: 3715
Skąd: Lublin
Wysłany: 2015-07-06, 12:09   

Podłączanie nie tylko do radia, bo musi być jeszcze sygnał od wtryskiwacza oraz od czujników temperatury wewnętrznej i zewnętrznej.
Niżej podaję cytat:
Kod:
-Złącza radioodbiornika: to  podstawowe podłączenie umożliwiające zasilenie układu po  włączeniu stacyjki (+12  V), podtrzymanie pracy zegara RTC (BATT), doprowadzenie sygnału prędkości pojazdu (WEG) oraz napięcia do podświetlenia wyświetlacza graficznego (ILL+).
- Wtryskiwacza paliwa: to  połączenie umożliwia realizację funkcji komputera pokładowego (INJ+, INJ-).
Ponadto, urządzenie Mee wyposażono w  możliwość dołączenia dwóch scalonych termometrów cyfrowych typu DS18S20 (lub DS1820), dzięki którym jest możliwy pomiar temperatury wewnątrz i na zewnątrz pojazdu.

Więc to jest raczej zabawa dla doświadczonych elektroników lub elektryka samochodowego.
Samo podłączenie do radia nie zadziała poza zasilaniem do modułu. ;-)
 
opos 



Marka: Dacia
Model: SANDERO/Logan MCV
Silnik: 1.4 + LPG/1,5 Dci
Rocznik: 2010
Wersja: Arctica
Pomógł: 2 razy
Dołączył: 09 Cze 2010
Posty: 396
Skąd: S-E
Wysłany: 2015-07-06, 12:53   

Termometry to pikuś. Grzebanie przy wtryskiwaczu zostawiłbym elektromechanikowi. Zastanawia mnie natomiast sygnał (WEG) prędkość pojazdu w złączu do radia.
 
Wyświetl posty z ostatnich:   
Odpowiedz do tematu
Nie możesz pisać nowych tematów
Nie możesz odpowiadać w tematach
Nie możesz zmieniać swoich postów
Nie możesz usuwać swoich postów
Nie możesz głosować w ankietach
Nie możesz załączać plików na tym forum
Możesz ściągać załączniki na tym forum
Dodaj temat do Ulubionych
Wersja do druku

Skocz do:  

Powered by phpBB modified by Przemo © 2003 phpBB Group
Template FISubSilver v 0.3 modified by Nasedo. Done by Forum Wielotematyczne